In deel 2 van een reeks van artikelen over de rouwmodellen die het maatschappelijk denken over omgaan met verlies hebben vormgegeven, ga ik in op de vier rouwtaken van William Worden.
Veel mensen weten niet hoe zij moeten omgaan met verlies in hun leven. Verlies gaat gepaard met verdriet. En verdriet heeft te maken met liefde; liefde geven en liefde ontvangen. Wanneer we een dierbare verliezen, mogen we de tijd nemen om de pijn van het verlies te laten zijn.
Rouwen is hard werken. Het wordt niet voor niets rouwarbeid genoemd. Het lichaam, in het bijzonder het zenuwstelsel, verkeert in de hoogste staat van paraatheid. Zo produceert het stress-hormonen zoals adrenaline en cortisol. En het reageert met de grootste alertheid op gebeurtenissen in ons leven.
Het maatschappelijk denken over rouw heeft zich in de loop der tijd ontwikkeld. Dit heeft mede bijgedragen tot normen en verwachtingen over hoe rouw zou moeten verlopen.
Kort samengevat komen deze normen en verwachtingen op het volgende neer.
- Iedereen moet door een periode van emotionele pijn heen kort na een verlies
- Er is sprake van een noodzakelijke confrontatie en verwerkingsperiode
- Het loslaten van de persoon die weg is of overleden is, is een voorwaarde
- Er moet naar een eindpunt worden toegewerkt, en liefst zo vlug mogelijk.
Deze normen en verwachtingen zijn een mythe. Want verlies en de reactie op verlies, rouw, is een uniek en persoonlijk proces. Er staat geen tijd voor. En ieder doet het op zijn of haar eigen wijze.
Voor het begrip hoe de normen en verwachtingen rondom het omgaan met verlies tot stand zijn gekomen, beschrijf ik in een reeks van blogs de rouwmodellen die het maatschappelijk denken over omgaan met verlies hebben vormgegeven.
De vier rouwtaken van William Worden
Volgens Worden heeft een rouwende vier taken te doen.
-
De werkelijkheid van het verlies onder ogen zien
De rouwende snapt vaak verstandelijk wel dat zijn of haar dierbare is overleden, maar het kan soms maanden duren voordat de boodschap van de onomkeerbare realiteit dat zij hun liefste nooit meer in leven zullen ontmoeten, is doorgedrongen in de vezels van het lichaam. Daarom is het belangrijk om steeds opnieuw je verhaal te vertellen, zodat langzaam de puzzelstukjes van wat er is gebeurd op hun plaats vallen.
- Zorg ervoor dat je de correcte informatie krijgt over hoe jouw dierbare is overleden.
- Deel je verhaal met je dierbaren en luister naar hun verdriet.
- Laat je als rouwende omringen met warmte en genegenheid van de dierbare mensen om je heen.
- Deel herinneringen over de overledene met anderen.
-
De pijn ervaren
De tweede van de vier rouwtaken gaat om de pijn ervaren. Worden zegt dat er geen andere manier is dan door de pijn heen te gaan. Het gaat erom de emoties te doorleven, te uiten en niet te vermijden of te onderdrukken. Verdriet is normaal gedrag van normale en evenwichtige mensen. Pijn komt als golven van verdriet en komt allerlei manieren naar buiten, zoals gebrekkige concentratie, boosheid, schuld- en schaamtegevoel, (extreme) vermoeidheid en fysieke pijn.
-
Je aanpassen aan de wereld die voor altijd veranderd is
De derde rouwtaak vraagt van je je aan te passen aan de wereld die voor altijd veranderd is. Aanpassing aan de nieuwe situatie is iets wat we gewild of ongewild vanaf het eerste moment moeten doen. We kunnen de rouwende helpen door steeds opnieuw aandachtig te luisteren naar zijn of haar verhaal. Het delen van hoe jij het verlies hebt ervaren, kan een belangrijk onderdeel zijn van de verwerking ervan.
-
Een nieuwe plaats geven aan de overledene en opnieuw leren houden van het leven
Men leert opnieuw te houden van het leven en van andere mensen en niet alle aandacht gaat uit naar het verloren leven. Volgens Worden is het rouwproces voltooid als alle taken zijn volbracht. Het is onmogelijk een tijdsduur voor het proces aan te geven.
Leven met verlies; een uniek en persoonlijk proces
Dit artikel is verschenen in een reeks van artikelen waarin de ontwikkeling van het maatschappelijk denken over rouw wordt beschreven. Lees meer over de vijf stadia van rouw, het duale procesmodel en een nieuwe visie op rouw.
Het model van de vier rouwtaken is niet fout, maar het model is vaak verkeerd geïnterpreteerd. Het rouwproces is kleurrijk en divers, een uniek en persoonlijk proces waar ieder mens in zijn of haar leven mee te maken krijgt. Het ontwikkelt zich in en door ons hele leven heen en maakt ons tot wie we zijn. In die zin gaat het dus nooit over. Het is veeleer een proces dat ons als mens vormt. Rouwen is om die reden niet negatief; juist omdat je er niet omheen kunt om naar jezelf te kijken leer je jezelf op een nieuwe wijze kennen. En daarin schuilt wellicht dan ook de kracht van het proces van omgaan met verlies.
